Kolon Rektum Cerrahisi ve Proktoloji Nedir?
Genel Cerrahi disiplini içerisinde kalın bağırsak (kolon), son bağırsak (rektum) ve makatın (anal bölge) kanserleri ve selim hastalıklarının cerrahi tedavisini üstlenen üst ihtisas konusu kolorektal cerrahi veya koloproktoloji olarak adlandırılmaktadır.
Kolon ve rektum hastalıkları geniş bir yelpazeyi kapsamakta olup, hafif formlardan hayatı tehdit eden durumlara dek geniş bir yelpazede ortaya çıkabilirler. Özellikle kalın bağırsak kanseri üzerine yapılan çalışmalarda erken teşhisin tedavi başarısını ve sağkalım sürelerini belirgin olarak arttırdığı ispatlanmıştır. Hastaların önemli bir bölümü yakınmalarını önemsemedikleri ve/veya utandıkları için ihmal etmekte ve ilerlemiş aşamalarda başvurmaktadır. Öte yandan farklı kolon ve rektum hastalıklarının başvuru yakınmalarında sık görülen benzerlikler nedeniyle tanıda yanlışlıklar ve gecikmelere sıklıkla rastlanmakta ve ortaya çıkan tabloların tedavisi güçleşmekte, iyileşme oranları azalmaktadır. Bu durum kanserlerde olduğu kadar selim hastalıklarda da geçerli olup, kolorektal cerrahi ve proktolojinin yaklaşık 200 yıl öncesinden başlayarak ayrı bir disiplin olarak farklılaşma ihtiyacını doğurmuştur. Günümüzde de alanında uzmanlaşmış kişilerce üretilen tedavilere ihtiyaç artarak devam etmektedir.
Hangi hastalıklar kolon rektum cerrahisi ve proktoloji uzmanlarınca tedavi edilmektedir?
Kalın bağırsaklarda görülen kolon kanseri, rektum kanseri, anüs kanserinin tüm ameliyatları (açık, laparoskopik, multiorgan rezeksiyonu vb) yapılmaktadır. Ayrıca yüksek oranda kanserleşme riski taşıyan ailevi polip(ozis) sendromları (FAP vb.) ve endoskopik yolla çıkarılamayan veya kanser riski nedeniyle bütünlüğü bozulmadan çıkarılması gereken kolon / rektum poliplerine yönelik tercihen laparoskopik ameliyatlar yapılmaktadır.
Bağırsakların iltihabi hastalıkları olarak tanımlanan Crohn hastalığı ve ülseratif kolitin kalın bağırsağı tutmuş alt-gruplarının tedavileri esnasında ihtiyaç duyulabilecek her türlü kolon rektum rezeksiyonu yapılmaktadır. İleo-anal poş cerrahisi ile bu hastalarda bağırsak bütünlüğü korunarak normal yollarla dışkılama sağlanabilmektedir. Özellikle Crohn hastalığına eşlik eden ve hastanın hekime ilk kez başvuru sebebi olabilen anal bölge hastalıkları proktoloji alanında uzmanlaşmış kişilerin deneyimleri ile daha yüksek başarı oranları ile tedavi edilmektedir. Bu hastalarda uygulanan tedavi yaklaşımları Crohn hastalığı
taşımayan bireylere kıyasla farklılık arz etmektedir ve hastanın kolon rektum cerrahisi uzmanınca detaylı değerlendirilmesini gerektirir.
Kabızlık, bağırsak sarkması (rektal prolapsus), rektosel ve dışkı kaçırma (fekal inkontinens) gibi pelvik taban hastalıklarına yönelik girişimler tercihen laparoskopik yöntemlerle uygulanmaktadır.
Kalın bağırsağın duvarında cepleşmeler ile gelişen divertiküller kanama veya iltihap nedeni olabilirler. Divertiküler hastalık 50 yaş üzerinde bağırsak kanamalarının en sık nedenlerinden biridir. Divertikülit ise kalın bağırsakta gelişen ceplerin enfeksiyonu olup hayatı tehdit eden tablolara yol açabilir ve deneyimli ellerde cerrahi müdahaleler ile tedavi edilebilir.
Anüs (makat) bölgesinde toplumda çok sık görülen kanama, kaşıntı, ağrı, yetersiz dışkılama hissi gibi yakınmalar tecrübeli bir proktoloji uzmanının değerlendirmesini gerektirir. En sık karşılaşılan hastalıklar hemoroid, anal fissür, anal fistül ve anal apse olup başvuru anındaki yakınmalar sıklıkla birbiri ile karışabilmektedir. Anal bölgenin ayrıntılı bir fizik muayenesi, ardından ışıklı anoskop ile anal kanalın değerlendirilmesi doğru tanı için gereklidir. Özellikle hemoroidlerin değerlendirilmesi ve evrelerine göre doğru tedavilerin seçilmesi proktoloji uzmanlarının deneyimlerini gerektirmektedir. Benzer şekilde anal fistüller kısa ve basit olabileceği gibi derin dokuları içeren komplike formda olabilirler ve ilk müdahalenin deneyimli proktoloji uzmanlarınca yapılması tedavi başarısını arttırır ve nüks oranlarını azaltır.